جامعه‌شناسی مهندسی، نیاز کلیدی توسعه ایران
تاریخ انتشار: ۲ دی ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۳۵۴۳۴۳
غالب دوقطبی‌های شکل گرفته در محیط اجتماعی ایرانیان، بیش از آنکه جنبه اصلاح عمومی و انگیزه پیشبرد امور و گره‌گشایی از موانع پیشرفت فردی و اجتماعی را به‌همراه داشته باشد، غیر واقعی و کاذب هستند. گاهی نیز این دوقطبی‌ها، جنبه آرایش سیاسی دارند و لزوما پاسخگوی نیازهای اساسی جامعه ایرانی نبوده است. با این مقدمه، بی‌گمان موارد متعددی به ذهن شما خطور می‌کند، لیکن در این نوشتار علاقمندم به یک دوقطبی شکل گرفته با قدمت چند ده ساله در نظام توسعه کشور بپردازم و آن دوقطبی علوم مهندسی و علوم اجتماعی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
درست است که ماموریت و غایت علوم فنی-مهندسی با علوم انسانی-اجتماعی در جای خود پسندیده و مورد نیاز کشور است، لیکن تفکیک عملی و اجرایی آنها سبب شده تا توسعه کشور با چالش‌های جدی و مخاطرات اساسی مواجه گردد. جامعه ایرانی سال‌هاست که خود را در میان مخاطرات جدی و تهدیدآمیزی از جنس آلودگی هوا، فرسایش و نشست زمین، هدر رفت منابع طبیعی و انسانی و افول اعتماد، سرمایه اجتماعی و اخلاق عمومی می‌بیند. این نگرانی‌ها ریشه در رویکرد تفکیک علوم، انقطاع گفتمان بین‌رشته‌ای و تصمیم‌گیری یک‌جانبه در حوزه‌های اصلی توسعه بوده و طبیعتا راهکار کلی نیز بازاندیشی و بازگشت به همان محل افتراق است.
در این میان، توجه به این نکته حایز اهمیت است که در غالب نظام تصمیم‌گیری‌های اجرایی کشور، انتظار از توسعه، بیشتر ساخت‌وسازی بوده، در حالی که ریشه مخاطرات جامعه ایرانی در این است که نمی‌شود توسعه را ساخت‌وسازی انگاشت، ولی در کنارش سازوکارها را ندید. ندیدن سازوکار توسعه، در واقع چشم بستن بر قواعد بازی و ارتباط موثر بین سازمان‌ها و نهادهای اجرایی و دامن زدن به فساد ناخواسته در مناسبات کشور خواهد بود. چقدر سخت است که بیان نماییم نگاه غالب ما به توسعه همواره مهندسی بوده، در حالی که اکثر مسائل و مخاطرات ما از جنس مهندسی نبودند که برای حل آنها اصرار به راهکارهای مهندسی داشته باشیم. ما علوم انسانی و مطالعات اجتماعی را صرفا «پیوست» تصمیمات و پروژه‌هایمان خوانده‌ایم.
در برخی آمار اشاره به حدود 70 هزار پروژه عمرانی نیمه‌تمام در کشور می‌شود که دلیل برخی از آنها، نه نبود یا کمبود اعتبار و بودجه بوده و نه تغییر دولت‌ها و خروج آنها از اولویت دولت وقت بوده، بلکه بدلیل عدم توجه به مسائل اجتماعی و خواست عمومی این پروژه‌ها معطل و رها گردیده است. به‌عنوان نمونه، در فرآیند انجام مطالعات طرح‌های جامع و تفصیلی شهری، به سختی می‌توان جامعه و حرفه شهرسازی را در کنار برنامه‌ریزی حمل‌ونقل و ترافیک قرار داد. همین مسئله سبب شده حدود 70 درصد کاربری‌های متناسب با خدمات شهری در این گونه طرح‌ها در کشور تحقق پیدا ننمایند؛ زیرا طرح‌های ما مبتنی بر نیاز اولویت جوامع‌مان نیستند و در این میان، گفتگوی موثری میان تخصص‌های برنامه‌ریز صورت نپذیرفته است. در غالب اوقات نیز بخش دولتی برای تحویل طرح‌ها انتظار غیرکارشناسی داشته و چقدر تاسف برانگیز است که با اعمال فشار بی‌دلیل، خروجیِ موثر طرح‌ها را قربانی زمان می‌نمایند.
ریشه مصائب ما تفکیک میان علوم مهندسی و جامعه شناسی است. نیاز و ضرورت امروز ما، بازآفرینی اندیشه است که در آن تلفیقی از علوم مهندسی و اجتماعی بصورت توامان در فرآیند توسعه کشور به کار گرفته شوند. علوم انسانی و اجتماعی این امکان را می‌دهد تا فاصله انتقادی با مخاطراتی که به‌واسطه توسعه بدون مبنا رخ داده پیدا شود و قدرت تشخیص جهت به چالش کشیدن وضع موجود فراهم شود. ماهی تا زمانی که در آب است، آب را نمی‌بیند؛ توسعه‌گرانِ ساخت‌وسازی دچار باورهای رایج و کلیشه‌های موجود شده است و بخاطر اینکه بتواند جامعه و نیازهایش را بهتر بفهمد و آن را مورد تحلیل قرار دهد، نیازمند علوم انسانی و اجتماعی است.
امروز باید این مطالبه بوجود بیاید و جامعه مهندسی برای اینکه بتواند به خودش فکر بکند و بن‌بست شکنی عالمانه انجام دهد و بتواند مسیر آینده کشور را باز نماید و مهندسی را در جامعه اثربخش کند، نیازمند جامعه شناسی و علوم اجتماعی است. بررسی تجارب سایر کشورها نشان می‌دهد که در بسیار از کشورهای پیشرو در حوزه‌ی توسعه پایدار، این همگرایی ابتدا از نهاد دانشگاه و علم صورت پذیرفته و پس از آن، همگرایی در نظام سیاست‌گذاری و اجرایی صورت پذیرفته است. این وظیفه متولیان توسعه کشور است تا این همگرایی را نهادینه و ساختارمند کنند. جامعه ایرانی می‌تواند با در کنار هم قرار دادن علوم مهندسی و اجتماعی از خصلت «همینی که هست» رها شود و از مخاطرات خود رهایی یابد.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: علوم مهندسی جامعه ایرانی علوم انسانی توسعه کشور طرح ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۳۵۴۳۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
در کشورهای پیشرفته نخبه ترین افراد وارد رشته علوم انسانی می‌شوند
به گزارش خبرنگار مهر، به مناسبت روز معلم ویژه برنامه استاد فلسفه و غرب شناس برجسته کریم مجتهدی با عنوان «یک عمر معلم» صبح امروز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و اصحاب علوم انسانی برگزار شد.
زلفی گل در این مراسم ابتدا از تمام اصحاب دانشگاه که ظلمی که به مردم غزه و مردم کشور خودمان شده را محکوم کردند تشکر کرد و گفت: امیدوارم سازمان ملل هم این صدای حق طلبی را بشنود و وارد تصمیم سازی شود چون خیلی زود دیر می‌شود و این دیر شدن باعث شرمساری سازمان ملل است که بعدها در تاریخ ثبت می‌شود.
وی افزود: خوشبختانه تمام دنیا و مردم کشور خودمان امروز حق طلبی ایران را یقین کردند.
وزیر علوم ادامه داد: لازم است همانگونه که تمدن ما برای عالمان ارزش قائل بوده نظام جمهوری اسلامی ایران هم این رویه را در پیش بگیرد البته حرمت گذاری در چند سال اخیر چند برابر شده است. از این جهت مراسم امروز هم در همان راستای حرمت گذاری به علم و عالم است.
زلفی گل اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان، وظایف دانشگاه‌ها را ساده و مختصر تولید علم و عالم و جهت دهی به علم و عالم توصیف کردند و از همین جا مشخص است که ایشان برای علما جایگاه ویژه ای قائل هستند. البته خوب است که ما قدر داشته‌هایمان را در دوران حیات شأن بدانیم و داشته‌هایمان را به موقع پاس بداریم. مرحوم مجتهدی ترویج دهنده یک تفکر جدید است. تفکری که بر جمله معروف او با این مضمون که غرب شناسی لازم اما غرب گرایی ممنوع، است. معنای این جمله عمیق این است که ما باید از تجربه دنیا استفاده کنیم. به قول هلندی‌ها تجربه‌ها را باید ارزان خرید. انسان از طریق تحقیق و پژوهش می‌تواند هزاران عمر داشته باشد.
وی ادامه داد: جهاد تبیین که رهبری بارها به آن پرداختند برگزاری چنین مراسمی است. مراسمی که در آن یک محقق به جامعه معرفی می‌شود. برگزاری چنین مراسم‌هایی در راستای جهاد خودباوری است که از نیازهای اصلی امروز ما به شمار می‌آید.
زلفی گل در ادامه از اصحاب علوم انسانی حاضر در جلسه و ریاست پژوهشگاه کمک خواست و گفت: در چند سال اخیر توازن علمی کشور ما از بین رفته است، به این معنا که یک دوم دانش آموزان ما سراغ تحصیل در رشته علوم تجربی و رشته‌های معروف و پرطرفدار می‌روند چون نگران آینده شغلی خود هستند. این در حالی است که استقبال از رشته ریاضی، علوم پایه و انسانی بسیار ضعیف است. در چنین شرایطی توازن شخصیت علمی کشورمان از بین می‌رود و بنده همین جا از آقای نجفی می‌خواهم که یک طرح تحقیقاتی راجع به این موضوع تهیه کنند. در کشورهای پیشرفته نخبه ترین افراد وارد رشته‌های علوم انسانی می‌شوند این در حالی است که در کشور ما برعکس است و لازم است اصحاب این رشته به ما راهکار دهند و بگویند چه کنیم.
زلفی گل در پایان گفت: یک مدیر اجرایی همیشه باید دستش نسبت به عالمان دراز باشد. به همین دلیل ما هم در این جلسه دست مان را به سمت عالمان دراز می‌کنیم و از آنها استمداد می‌طلبیم.
کد خبر 6092068
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند